Pijn is nu eenmaal een onderdeel van het leven.
Een fysieke pijn kan van alles zijn zoals een meer duidelijke vorm van rugpijn, migraine, buikpijn, je kleine teentje stoten, maar het kan ook een emotionele pijn zijn die zich op de een of andere manier fysiek kan weerspiegelen in het lichaam. Die pijn zit dan werkelijk diep binnenin onszelf al kunnen we het niet werkelijk vastgrijpen.
Pijn is nu eenmaal een onderdeel van het leven, en niemand blijft daarvan een leven lang gespaard. Fysieke pijn of mentale pijn, het is de manier waarop je ermee omgaat dat ervoor kan zorgen dat je er zelf extra en onnodige pijn of lijden aan toevoegt.
Pijn kan ervoor zorgen dat je het even niet meer ziet zitten, dat je zo snel mogelijk van dat gevoel verlost wil geraken, dat je wil weglopen, dat je het wil uitschreeuwen, dat je het van je weg wil duwen... dit is een eerste en impulsieve reactie, een automatisme zou je kunnen zeggen die voor vele vanzelfsprekend lijkt en dat is op zich ook best oké. Maar hoe gaan we er nu effectief mee om als deze pijn uiteindelijk langer blijkt te duren? Of als de pijn zo intens is dat je het gevoel hebt dat je het niet meer aankan?
Of de pijn nu emotioneel of fysiek is, er ontstaan gedachten in de vorm van verzet, je vecht tegen de pijn, je klaagt en zeurt, je vraagt je af waarom, luidop of stil......onbewust ben je er zo hard mee bezig in je hoofd dat je gedachten het lijden op dat moment alleen maar erger maken.
Met een mindfulness oefening kan je leren om dat wat er is, in dit geval de pijn, toe te laten zoals het er is en het te accepteren zoals het er is, want het is er toch al...we zoomen als het ware in op dat wat in de eigen ervaring pijn is, we gaan het observeren op een nieuwsgierige en vriendelijke manier, zonder onszelf te laten meesleuren in een spiraal van gedachten en er op die manier extra pijn of lijden aan toe te voegen.
De manier waarop je mindfulness met pijn oefent is vergelijkbaar met hoe je zou oefenen met iets anders. We hebben het idee dat pijn meer ernstig of uitzonderlijk is om mee te oefenen omdat gedachten over pijn moeilijker lijken om los te laten. Maar door veel te oefenen kan je ervan bewust worden dat de keuze die je kan maken om in je gedachten te blijven hangen of om de negatieve gedachtenstroom los te laten, bij jezelf ligt. De keuze om je aandacht te richten op dat wat er is en dat dan ook te accepteren op een milde manier in plaats van je ertegen te blijven verzetten biedt een totaal andere ervaring.
Op dit moment heb ik al sinds deze ochtend last van zware migraine, dus deze oefening is dan zeker toepasselijk voor mij. Ik kan nu gaan zitten en het pure gevoel van mijn pijn observeren, maar dan denk ik ook meteen "waarom krijg ik zo vaak migraine en waarom nu weer?", of "wat als ik een hersentumor heb?". En dit is de manier van denken, dat als je het niet tijdig kan opmerken, dat het je heel ver op het pad van mentaal lijden kan lokken en 99 keer van de 100 is het totaal overbodig. Of je kan iets doen aan je pijn op dit moment of je kan het niet.
Wat er ook te doen valt aan je pijn of welke stap je ook onderneemt, er is gewoonweg het karakter van de ervaring zelf in ieder moment. 99% van de manier van denken over de ervaring zelf op zo'n momenten, zal overbodig zijn en een onnodige bron creëren van angst.
Bij het ondergaan van pijn, kan je om te beginnen je gedachten hierover en de pure ervaring van de pijn zelf onderscheiden. Een hulpmiddel om dit te doen is doormiddel van een mindfulness oefening die ik zo dadelijk zal omschrijven. Word je simpelweg gewoon bewust van de pure ervaring van wat je voelt. Druk, een kloppend gevoel, steken, welke uiting dan ook, het zijn de rauwe sensaties zelf. Soms kan er het gevoel zijn van verzet hiertegen om ze te willen voelen (er is dan een soort van samentrekking erom heen), er is dan het niet willen dat ze er zijn, er is een verlangen om je ervaring te willen veranderen. En dan kan mindfulness een poging lijken om bepaalde sensaties te laten verdwijnen, maar dat is geen mindfulness.
Je moet eigenlijk voortdurend je relatie herberekenen met deze intense sensaties. En het willen openstaan voor het simpelweg voelen en ervaren van eender wat het is dat opkomt in het huidige moment met een open en vriendelijk gewaarzijn...
Oefening ("Working with pain" - Sam Harris)
Neem een comfortabele houding aan, dit mag zittend of liggend zijn, en richt je aandacht om te beginnen naar de beweging van je ademhaling. Word je nu bewust van je lichaam in de ruimte en laat het zichzelf oplossen in een wolk van sensatie. Bekijk of je de vorm van je lichaam kan loslaten.
Het eerste dat je kan opmerken over pijn is dat het wat concentratie vraagt, al is het makkelijk om er aandacht aan te geven. Laat jezelf in de pijn zakken, op een ontspannen, nieuwsgierige en compassievolle manier.
En er is altijd het moment dat je opmerkt dat je verdwaald bent in gedachten, laat de gedachten op zichzelf ontwarren...en kom terug naar de sensatie, in dit geval de pure sensatie van pijn.
Merk op dat deze sensaties voortdurend veranderen, geen twee momenten zijn exact hetzelfde.
En merk ook op dat wanneer je het gevoel hebt dat de pijn ondraaglijk lijkt, het op de een of andere manier paradoxaal is. Want op iedere moment dat je die gedachten zou hebben, is de pijn van dat moment al geboren. Waar je op dat moment echt over nadenkt is de toekomst, je maakt je dan zorgen over de pijn die nog moet komen. Het is jouw uiting van verlangen om er niet meer van te hebben van dit gevoel dat ondertussen al ontstaan is op dit moment. De pijn verschijnt gewoon in de open ruimte van het bewustzijn en het bewustzijn gaat eraan vooraf. Het is groter dan ieder volgend moment van onaangename sensatie. Rust gewoon met je aandacht in die toestand waarin alles, hoe intens ook, zich voordoet. En natuurlijk is dit niet gelimiteerd tot pijn op zich, iedere onplezierige sensatie of emotie kan hierop op dezelfde manier reageren. Misselijkheid bijvoorbeeld, wat bij migraine plots kan opkomen, kan herkend worden als een verschijning in het bewustzijn, zonder een echte implicatie. Waar is dit gevoel, wat is het? Je kan eigenlijk geïnteresseerd raken in misselijkheid en het gaan onderzoeken. Je kan opmerken dat het bewustzijn als het ware op ieder moment zijn onderwerpen kan omvormen.
Merk op of je misschien enige weerstand ervaart bij het voelen van onaangename sensaties waar je je aandacht aan schenkt. Dit kan heel subtiel zijn, en het omgekeerde hiervan is dat wanneer je iets aangenaams voelt, een aangename mentale toestand bijvoorbeeld, dat je er dan subtiel naar kan grijpen, in een poging om dat uiteindelijk te vergroten met je aandacht. Nog weerstand of nog het verlangen naar dat wat er niet is, is mindfulness.
Mindfulness is als een spiegel van het bewustzijn, het registreerd eenvoudigweg wat er opkomt in het huidige moment. Merk op dat het bewustzijn alreeds reflecteert als een spiegel, je hoeft het niet te veranderen. En eender welke weerstand of grijpen naar iets, dat je kan opmerken, is steeds een ander object dat door die spiegel wordt weerkaatst. Als je dit herkend tijdens het oefenen "Simply drop back" en maak terug meer ruimte in openheid voor wat er ook verschijnt.
Controleer de houding van waaruit je aandacht schenkt, voel het volgende moment van onaangename sensatie alsof het echt de eerste is. Het zou geen vervolg ervaring mogen zijn van het voorgaande. Bijvoorbeeld het feit dat ik weet dat ik hoofdpijn had de voorbije 12 uur zou mijn bewustzijn niet mogen verkleuren naar het volgende moment van sensatie. Want als dat wel zo is, dan ben ik het gewoon die nadenkt over mijn hoofdpijn. Er is simpelweg het bewustzijn en de inhoud ervan in dit huidige moment.
Je zal zien dat als het je op deze manier lukt, als je werkelijk een plaats van balans kan vinden tijdens het ondergaan van onaangename sensaties waar je alleen maar getuige van bent, dat het waar zou kunnen zijn dat er eigenlijk geen verschil is tussen deze ervaring en een andere. Op een bepaald niveau is het bewustzijn onverschillig tot de kwaliteit van het karakter van de ervaring.
Ik zeg nu niet dat je je tanden moet laten aanboren zonder plaatselijke verdoving. Ik zeg niet dat er geen pijn is die de gelijkmoedigheid van zelfs de beste mediterende zal overtreffen. Maar binnen het normale bereik van fysieke pijn is het zeker mogelijk om hier de troon van gelijkmoedigheid te grijpen en te stoppen met lijden, zelfs als de pijn aanwezig is op het huidige moment. En eerlijk gezegd heb ik geen idee hoe ver dit vermogen zou kunnen gaan, aangezien het voor mij denkbaar is dat het mogelijk is met het volledige scala van fysieke of mentale pijn. Ik zie in principe niets dat dat zou kunnen voorkomen.
In de laatste minuut van deze oefening, kom je terug met je aandacht naar je lichaam als een geheel. Voel het rusten in de ruimte, merk op hoe het zichzelf presenteert als een ongedifferentieerde en open wolk van sensaties. En laat je pijn gewoon het helderste deel van die wolk zijn.
Open dan zachtjes je ogen en kom terug met je aandacht naar de omgeving waarin je zit.
Ik hoop dat welke pijn je op dit moment ook mag ervaren, dat deze snel mag verzachten of verdwijnen
Nog even kort...
Het beoefenen van mindfulness bij pijn of lijden kent al vele bestudeerde en vooral positieve uitwerkingen. Ik vind het zelf ongelooflijk fascinerend om in te zien dat onze geest of onze gedachten zo de overhand kunnen nemen. Dat als we er niet bewust mee omgaan, dat ze kunnen bepalen hoe we de moeilijke momenten in ons leven ervaren en hoe we er uiteindelijk (ook vaak onbewust) mee omgaan. Dat onze gedachten ons kunnen meenemen tot hoge toppen en diepe dalen zonder er echt bewust van te zijn hoe we onszelf daarin ook kunnen verliezen.
Een enorm boeiend gegeven waar mindfulness een waardevolle rol in kan spelen.
Vindt je deze blogpost interessant? Steek dan gerust je duim omhoog om mij hiermee verder aan te moedigen en te motiveren ;-)